در ایالات متحده امریکا برای ممانعت از رکود اقتصادی روسای صندوق ذخایر ارزی امریکا اقدام به کاهش نرخ بهره بانکی کرده اند. در حالی که برخی از کشورهای جهان برای ممانعت از افزایش نرخ تورم نرخ بهره بانکی را بیشتر کرده اند. در علم اقتصاد رابطه نرخ بهره و تورم مساله یی بدیهی و کاملاً روشن است. بانک مرکزی کشورهای مختلف جهان همواره از ابزار افزایش نرخ بهره برای کاهش تورم استفاده کرده اند. نرخ بهره بانکی در اغلب کشورهای جهان کمتر از 10 درصد است. مطالعات نشان می دهد هر چه اقتصادی بزرگ تر و پیشرفته تر باشد نرخ بهره بانکی در آن کشور کمتر است. حال سوال این است که نرخ بهره بانکی چیست و چگونه می توان تورم را تحت تاثیر قرار دهد؟

نرخ بهره بانکی هزینه یی است که قرض گیرنده برای استفاده از پول دیگران (بانک) باید بپردازد. این هزینه در واقع هزینه فرصت پولی است که مالک به جای سرمایه گذاری در بخش های دیگر به یک فرد یا موسسه اقتصادی وام داده است.

یکی از تحلیلگران اقتصادی در مورد تغییرات نرخ بهره می گوید؛ «پیش بینی تغییرات آینده نرخ بهره بانکی در کشورهای مختلف جهان به سختی پیش بینی هوا است؛ زیرا تغییرات نرخ بهره به عوامل مختلف اقتصادی وابسته است.»

تغییرات نرخ بهره یک سیاست پولی است که تغییر آن می تواند روی تقاضای پول در یک کشور تاثیر بگذارد. نرخ بهره به دلیل تاثیرگذاری و حجم پول در گردش در اقتصاد می تواند روی توانایی تولید و ارائه خدمات در کشورهای مختلف تاثیر بگذارد. افزایش نرخ بهره سبب می شود تا تقاضای پول و به دنبال آن کالاها و خدمات مختلف در یک کشور تعدیل شود. افزایش نرخ بهره بانکی ابزاری برای کاهش نرخ تورم در یک کشور است. مطالعات نشان می دهد اهمیت تغییرات نرخ بهره در یک اقتصاد به اندازه یی است که بازار سهام، عرضه و تقاضای کالاهای مختلف، نرخ تبادل ارز، سطح اشتغال و میزان درآمد تحت تاثیر قرار می گیرد.

تصمیم گیری در مورد پس انداز و مصرف

تغییرات نرخ بهره وری مطلوبیت مصرف امروز یا مصرف آینده تاثیر می گذارد. افزایش نرخ بهره بانکی سبب می شود پس انداز به عنوان یکی از ارکان بااهمیت اقتصاد مطلوبیت بیشتری داشته باشد و قرض گرفتن برای انجام کارهای مختلف یا به عبارت دقیق تر هزینه های مصرفی از مطلوبیت کمتری برخوردار باشد. افزایش نرخ بهره هزینه های مصرفی افراد و شرکت ها را کمتر می کند و دارندگان پول را به سرمایه گذاری و آغاز فعالیت های تولیدی و خدماتی ترغیب می کند. در مقابل کاهش نرخ بهره بانکی سبب افزایش هزینه های مصرفی توسط افراد و واحدهای تولیدی و صنعتی می شود.

نقدینگی

افزایش نرخ بهره سبب می شود دارندگان سپرده های بانکی سود بیشتری از محل سپرده های خود به دست آورند. از طرف دیگر این مساله سبب می شود تا وام گیرندگان سهم بیشتری به بانک بازپرداخت کنند. در این شرایط حجم پس انداز در جامعه بیشتر می شود و مصرف آینده مطلوبیت بیشتری نسبت به مصرف امروز خواهد داشت و حجم نقدینگی در جامعه کمتر می شود. کاهش حجم نقدینگی تاثیر بزرگی در کاهش نرخ تورم در جامعه دارد.

قیمت دارایی ها

تغییرات نرخ بهره تاثیر بزرگی روی قیمت دارایی هایی از قبیل مسکن و سهام دارد. افزایش نرخ بهره بانکی سبب افزایش سود پس اندازکنندگان می شود و از رغبت و تمایل آنها برای سرمایه گذاری در بازارهای دیگر می کاهد. همین مساله سبب کمتر بودن قیمت این کالاهای سرمایه یی یا دارایی ها می شود. در مقابل کاهش نرخ بهره زمینه هجوم سرمایه ها به بازارهای مذکور را فراهم می کند و قیمت دارایی هایی از قبیل سهام و مسکن را بیشتر می کند.

تورم

مهم ترین نتیجه کاهش نرخ بهره در یک کشور افزایش نرخ تورم است. کاهش نرخ بهره بانکی که سبب افزایش نقدینگی و افزایش هزینه های مصرفی می شود زمینه را برای ارتقای قیمت ها فراهم می آورد و مشکلی تازه برای اقتصاد ایجاد می کند. اما این تورم در آغاز به طور کامل نمایان نمی شود؛ بانک انگلیس برآورد کرده است تاثیر تغییر نرخ بهره روی تورم تا دو سال بعد ظاهر می شود. به تعبیر دیگر در صورتی که کشوری نرخ بهره بانکی را کاهش می دهد در اولین گام نرخ تورم بیشتر می شود ولی این افزایش نرخ تورم در آغاز تنها به دلیل شوکی است که به بازار وارد شده است. تاثیر این تغییر نرخ بهره طی دو سال در اقتصاد نمایان می شود بنابراین اقتصاددانان بر این باورند که سیاستگذاری بانک مرکزی برای تعیین نرخ بهره باید با توجه به نرخ تورم در دو سال آینده باشد در غیر این صورت اقتصاد طی این مدت با مشکلات عدیده یی مواجه می شود. از طرف دیگر تغییرات نرخ بهره باید متناسب با توانایی های اقتصادی کشور باشد اما تغییر بیشتر از یک درصد در هر بازه تصمیم گیری آسیب بزرگی را در اقتصاد ایجاد می کند. تغییر چند درصدی نرخ بهره موجب می شود تا سرمایه داران و حتی وام گیرندگان با شرایط تاز ه یی مواجه شوند که کاملاً متفاوت با شرایط قبلی است؛ همین مساله بر حجم مشکلات اقتصادی یک کشور می افزاید.

در جدول نرخ بهره رایج در کشورهای مختلف جهان را می بینید. بانک مرکزی کشورهای مختلف معمولاً در بازه های کمتر از شش ماه جلساتی برگزار می کنند تا نرخ بهره را متناسب با وضعیت اقتصادی تعیین کنند.



نرخ بهره رسمی در کشورهای مختلف جهان



بانک های مرکزی

نام بانک

بانک کانادا

بانک انگلیس

بانک ژاپن

بانک مرکزی اروپا

صندوق ذخایر ارزی امریکا

بانک ملی سوئیس

بانک استرالیا

آخرین جلسه

22 آوریل 2008

10 آوریل 2008

21 فوریه 2007

6 ژوئن 2007

30 آوریل 2008

13 فوریه 2007

4 مارس 2008




نرخ بهره کنونی

3 درصد

5 درصد

5/0 درصد

4 درصد

2 درصد

75/2 درصد

25/7 درصد



دیگر کشورها

نام کشور

ترکیه

کانادا

امریکا

برزیل




نرخ بهره کنونی

75/15 درصد

3 درصد

2 درصد

75/11 درصد

نرخ بهره قبلی

25/15 درصد

5/3 درصد

25/2 درصد

25/11 درصد

آخرین جلسه

16 مارس2008

22 آوریل 2008

30 آوریل 2008

16 آوریل 2008

محمدرضا زارع، ::: یکشنبه 87/3/19::: ساعت 10:5 عصر