ضوابط سیاستی-نظارتی شبکه بانکی4

نظارت بانک مرکزی

ماده 11-بانک مرکزی بر عملیات بانکهای دولتی و غیر دولتی نظارت کامل و دقیق می کند و رعایت نسبتهای بانکی ( از جمله سهم های بخشی برای اعطای تسهیلات ، کفایت سرمایه ، سقف فردی ، ذینفع های واحد، محدودیت وام به موسسات یا مدیران با وابستگان آنان و غیره ) را از بانکها مطالبه می نماید.

در موارد عدم رعایت ، بانک مرکزی حق دارد به طرق مختلف از جمله تذکر ، جریمه مالی در صورت عدم رعایت دستورالعملها ، تشویق و هدیات بانکها به رعایت ضوابط ، محدود کردن برخی شعب بانکها در اعطای تسهیلات یا جذب سپرده ، محدود کردن لیسانس و پروانه بهره برداری کل بانک در انجام خدمات و فعالیتهای بانکی ، لغو صلاحیت برخی یا تمام اعضای هیئت مدیره یا مدیر عامل و ابلاغ به مجمع بانک مربوط برای تغییر آن فرد یا افراد در مهلت معین، تعیین حداقل  نقدینگی ، بانکها، تعلیق و در نهایت لغو پروانه فعالیت بانک اقدام کند.

در هر مرحله از تدابیر محدوده کننده، متناسب با نوع و روش برخورد مدیران بانک ، اطلاع رسانی لازم و مناسب به عموم مردم صورت می پذیرد و به جامعه منعکس می شود.

ماده 12- به منظور کاهش ریسک اعتبارات وتسهیلات بانکی و حداکثر بهره برداری از ظرفیت سرمایه ، بانکها می توانند تامین اعتبار طرحهای بزرگ را به صورت مشترک ( کنسرسیوم) انجام دهند. بانک مرکزی ابزارها و دستورالعملهای لازم برای تنظیم روابط و مسئولیتهای بانکها را فراهم می کند.

محرومیت و محدودیت خدمات بانکی به مشتریان بد حساب

ماده 13- هر یک از بانکها موظفند تدابیر لازم در طراحی ابزارهایی به منظور انجام موارد زیر را اتخاذ کنند:

1- تشویق خوش حسابی و تشدید جرایم و محرومیتها ومحدودیتهای اقتصادی و پولی و بانکی و خدماتی برای مشتریان بد حساب و معوقه ها.

2- اختصاص مزایا و مساعدتها فقط برای مشتریان خوش حساب.

3- محرومیت و محدودیت خدمات بانکی به مشتریان بد حساب ، متناسب با بدحسابی آنها.

ماده 14- کارمزد خدمات طبق جدول مصوب ( به شرح پیوست که تایید شده به مهر دفتر هیئت دولت است) اعمال می شود. جدول کارمزد خدمات حداکثر رقم ، با ملاحظه حداقل کیفیت است. بدیهی است بانکها در ارتقای کیفیت و تقلیل نرخ با یکدیگر رقابت خواهند کرد.

نرخ سود شناور

ماده 15- به منظور تنوع بخشی به روشها وابزارهای اعتباری ، ساختار قرار دادهای با نرخ سود شناور ( Float ) طراحی وایجاد می شود.

تسهیلات مشارکت مدنی شناور است

1- تسهیلات مشارکت مدنی به واقع شناور است و سال به سال به میزان سود واقعی کسب می شود.

2- سود سپرده های سرمایه گذاری به واقع شناور است و سال به سال به میزان سود واقعی پرداخت می شود.

ماده 16-حداکثر حق الوکاله سپرده های سرمایه گذاری برای بانکها سه درصد تعیین می شود.

تبصره 1- بانکها باید رقم حق الوکاله را تعیین کنند این رقم یکی از زمینه های رقابت بانکها خواهد بود.

تبصره 2- رقم حق الوکاله می تواند برای بانکها و برای سپرده های مختلف ( کوتاه مدت، ویژه و بلندمدت ) متفاوت باشد، ولی نمی تواند از سه درصد فراتر باشد.

ماده 17-پرداختی به سپرده گذاران بر اساس روشهای زیر محاسبه می شود:

1- محاسبه سود قطعی بر اساس عواید دریافتی از تسهیلات ( عقود مبادله و مشارکتی ) و کسر حق الوکاله بانک . این رقم در پایان سال و بر اساس گزارشهای حسابرسی شده و قابل اتکا تعیین می شود.

2- پرداخت سود علی الحساب صرفا در مواردی که بانک نسبت به محاسبه سود قابل وصول و پیش بینی عملیات و اقدامات اعتباری و سرمایه گذاری خود اقدام و میزان سودی که با حداکثر اطمینان محاسبه و به بانک مرکزی ارائه و تایید آن بانک را اخذ کند، مجاز است پرداخت سود علی الحساب بدون طی این مراحل غیر مجاز  است.

نرخ تورم اولویت سال 87 بانک مرکزی

ماده 18- باتوجه به آثار گسترده نرخ تورم بر شاخصهای اقتصادی ، نیل به نرخ تورم هدف گذاری شده به عنوان هدف اصلی بانک مرکزی تعیین گردد. بر اساس نرخ تورم سال 1387 ، سایر سیاستها مثل حمایت از صادرات و جایزه های صادراتی متناسب با نرخ تورم تنظیم می شود.

ماده 19- رسوب منابع جاری قرض الحسنه که به عنوان منابع کوتاه مدت قرض الحسنه قابل منظور کردن است ، می تواند صرف اعتبارات کوتاه مدت قرض الحسنه شود.

سپرده قانونی بانکها نزد بانک مرکزی

ماده 20- سپرده قانونی بانکها نزد بانک مرکزی در سال 1387 به شرح زیر تعیین می شود:

الف - سپرده های قرض الحسنه جاری معادل بیست درصد

ب- سپرده های قرض الحسنه معادل ده درصد

پ- سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت معادل هفده درصد

ت- سپرده های سرمایه گذاری یکساله معادل هفده درصد

ث- سپرده های سرمایه گذاری دو و سه ساله معادل پانزده درصد

ج- سپرده های سرمایه گذاری چهار ساله معادل سیزده درصد

چ- سپرده های سرمایه گذاری پنج ساله معادل یازده درصد

ح- سایر سپرده های معادل بیست درصد

ماده 21- منابع بانکها که به صورت سپرده قانونی نزد بانک مرکزی تودیع شده و پس از کاهش سپرده قانونی آزاد می گردد، در مرحله اول برای تسویه بدهی بانکها به بانک مرکزی اختصاص می یابد و در مرحله بعد توصیه می شود برای تامین اعتبار طرحهای تولیدی و سرمایه گذاری و سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اختصاص می یابد.

ماده 22- به منظور فراهم آوردن ابزار مناسب برای نقل و انتقالات و مبادلات روزانه مردم و کاهش اثرات افزایش نقدینگی ناشی  از صدور چکهای بین بانکی:

1- از ابتدای اردیبهشت سال 1387 طبق تصویب نامه هیئت وزیران، ایران چک صرفا توسط بانک مرکزی منتشر وهزینه های طراحی و چاپ آن توسط بانک مرکزی پرداخت می شود . در زمان تحویل ایران چکهای مزبور به بانکهای تجاری و تخصصی صددرصد معادل ریالی آن توسط بانک مرکزی وصول می شود.

2- بانکها در صدور چک تضمینی ، چک پول ، چک مسافرتی و چک بین بانکی ، معادل ریالی چک صادر شده را به سر فصل حسابهای متفرقه ( سایر ) منتقل و آن را از منابع قابل پرداخت تسهیلات خود کسر می کنند. منابع مزبور صرفا برای تسویه چک صادر شده و پرداخت معادل آن در زمان ارائه چک به بانک قابل مصرف خواهد بود.

چک لیست

ماده 23- بانکها برای هر یک از فعالیتها وخدمات خود، فهرست بازبینی ( چک لیست) مدارک لازم  برای انجام کار و همچنین مراحل انجام کار را تنظیم و به صورت عمومی در اختیار مشتریان قرار دهند. قبول درخواست مشتری وتشکیل پرونده منوط به ارائه مدارک طبق چک لیست است و پیشنهادهای فاقد مدارک کامل، به مشتری عودت می شود تا آن را کامل کند.

برای هر یک از عقود و در هر یک از حدود اعتباری مشتریان ، حداکثر زمان پاسخگویی حداکثر 45 روز تعیین می شود. کاهش زمان می تواند به عنوان موضوع رقابت بانکها مطرح باشد.

ماده 24- سقف فردی تسهیلات و تعهدات برای تصمیم گیری هیئت مدیره هر بانک ، معادل پنج درصد سرمایه پایه آن بانک تعیین می شود. تصویب تسهیلات مازاد بر آن سقف با مجوز بانک مرکزی مجاز خواهد بود.

ارائه گزارش ماهانه

ماده 25- هر یک از بانکهای دولتی ، غیر دولتی و موسسات مالی و اعتباری موظفند گزارش وضعیت مالی و پولی خود ، شامل شاخصهای زیر را به صورت ماهانه و حداکثر تا روز پنجم ماه بعد به صورت عمومی منتشر کنند:

1- حجم کل سپرده ها 2- حجم کل اعتبارات 3- نسبت کفایت سرمایه 4- تعداد شعب ( متمرکز آنلاین، عادی وسنتی ) 5- سود حاصل ( ترازنامه آزمایشی ) 6- تعداد کارکنان 7- تعداد کارت بانک به تفکیک اعتباری و بدهی 8- درصد اعتبارات معوق 9- بدهی به بانک مرکزی 10- شاخصهای متناسب با معرفی بانکداری الکترونیکی 11- آخرین رقم سود تقسیم شده برای سپرده گذاری ( Dash Board) .

پرداخت تسهیلات بالای 5 میلیارد تومان فقط با مجوز بانک مرکزی

ماده 26- بانکها و موسسات مالی واعتباری موظفند یک نسخه از هر یک از مصوبات اعتباری بالاتر از پنجاه میلیارد ریال را بر اساس ساز وکاری که با بانک مرکزی توافق می کنند، به این بانک جهت تایید ارسال نمایند. شرط پرداخت اعتبارات بالای پنجاه میلیارد ریال توسط بانکها، اخذ تاییدیه لازم از بانک مرکزی می باشد.

اعتبار سنجی مشتریان

تبصره - تصویب اعتبار باری هر یک از مشتریان بر اساس سوابق خوش حسابی و خشو قولی آنان و منوط به انجام اعتبار سنجی مشتری و احراز اعتباری است.

اعتبار سنجی مشتریان با توجه به سطح تسهیلات دریافتی توسط بانک یا موسسات اعتبار سنجی ( پس از تشکیل و استقرار آنها) انجام خواهد گرفت. یک نسخه از هر یک از مصوبات اعتباری بالاتر از ده میلیارد ریال به همراه گزارش  اعتبار سنجی به بانک مرکزی ارسال می گردد.

ممنوعیت تاسیس و توسعه شرکتهای سرمایه گذاری بانکها

ماده 27- تاسیس و توسعه شرکتهای سرمایه گذاری بانکها مجاز نیست. شرکتهای سرمایه گذاری بانکها مجاز به افزایش سرمایه گذاری مستقیم در طرحها و پروژه های اقتصادی و تولیدی نیستند.

فروش دارایی بانکها

بانکها موظفند نسبت به فروش دارایی های  ثابت و شرکتهای وابسته و تابع و سهام شرکتهای سرمایه گذاری در سال 1387 با رعایت آیین نامه واگذاری اموال مازاد و رعایت برنامه  زمان بندی مورد تایید بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی اقدام کنند. موارد استثنا بامجوز  بانک مرکزی تعیین شده و موارد مزبور به همراه گزارش توجیهی بانک مرکزی هر سه ماه یک بار برای رئیس جمهور و کمیسیون اقتصاد ارسال می شود.

فعالیت بانکی در خارج کشور

ماده 28- توسعه شبکه بانکی ایران در خارج از کشور در قالب دفتر نمایندگی ، شعبه ، احداث بانک مستقل ، توسط یک یا چند بانک ایرانی یا بامشارکت بانکهای خارجی با مجوز بانک مرکزی مجاز و مورد تاکید است. تنظیم شبکه بانکی در نقاط مختلف دنیا با هماهنگی وزارت امور خارجه توسط بانک مرکزی انجام می شود.

فعالیت بانکهای خارجی در ایران مجاز است

ماده 29- احداث شعب بانکهای خارجی یا احداث بانک در ایران با مشارکت سهامدار خارجی طبق مقررات بانک مرکزی مجاز است.

برنامه فروش سهام بانکها

ماده 30- برنامه فروش سهام بانکهای مشمول خصوصی سازی و همچنین احداث شعب بانکهای خارجی یا موسسات وابسته بانکی در ایران، با جدیت دنبال می شود و بانک مرکزی نسبت به صدور مجوز های لازم در این زمینه اقدام می نماید.

ماده 31- بانک مرکزی و بانکهای دولتی و غیر دولتی در سال 1387 ،واقعیات و نقاط مثبت و سلامت نظام پولی و بانکی ایران در مجامع بین المللی و نشریات تخصصی و سمینارهای معتبر را منعکس می کنند. همچنین به منظور برقراری ارتباط در حوزه عملیات اجرایی و تخصصی و حرفه ای با مسئولان بانکها و موسسات مالی بین المللی ، برنامه ریزی و اقدام می کنند . هماهنگی امور به عهده بانک مرکزی است.

برنامه ریزی برای کاهش ریسک سرمایه گذاران

ماده 32- بانک مرکزی ، بانکها را برای طراحی و ارائه ابزارهای متنوع برای کاهش ریسک سرمایه گذاران همچون پوشش تغییرات نرخ ارز اعم از ارز به ریال یا ارزهای مختلف به یکدیگر ، و پوشش ریسک تغییرات نرخ سود، تشویق می کند.

طرحها و روشهای مختلف بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا تنظیم  می شود و بانک مرکزی پس از تصویب کمیسیون اقتصاد استفاده از روشها و ابزارهای جدید را ابلاغ می نماید.

تنظیم بازار ارز

ماده 33- به منظور تنظیم بازار ارز ، پیش بینی پذیر کردن نرخ ارز و کاهش ریسک سرمایه گذاران ، پیش خرید ارز به صورت سلف انجام و ترتیبات آن توسط بانک مرکزی اعلام خواهد شد.

راه اندازی بازار بین بانکی ریالی

ماده 34- بانک مرکزی بازار بین بانکی ریالی را برای انجام مبادلات  عمده بین بانکها راه اندازی می کند.

ماده 35- اتاق تسویه آنی ( ساتنا) و انتقالهای پولی برای مبادلات " بانک به بانک ( B2B) " و " مشتری به مشتری ( C2C)" از 25 فروردین ماه به صورت کاملا الکترونیکی راه اندازی می شود.

ماده 36- بانکها موظفند ترتیباتی اتخاذ کنند که ارائه خدمات بانکی در روزهای آخر ماه با سایر ایام تفاوتی نداشته باشد. بانک مرکزی بر حسن اجرای این رویه نظارت خواهد کرد.

آئین نامه مبارزه با پولشویی در بانکها

ماده 37- با توجه به تصویب قانون مبارزه با پولشویی ، بانک مرکزی نسبت به اجرای کامل آیین نامه مبارزه با پولشویی در بانکها پس از طی شدن مراحل قانونی و ابلاغ آن اقدام می نماید. بانکها موظفند نسبت به آموزش کارکنان و ترویج اجرای کامل این آئین نامه اقدام نمایند.

ماده 38- بانکها با اصلاح مدیریت مالی خود ، آمادگی خود را برای پذیرفتن و اعمال استانداردهای " بال 2" فراهم کنند. آموزش کارکنان، اصلاح نسبتهای مالی ، افزایش کنترلهای داخلی و مدیریت ریسک جامع ( اعتباری بازار و عملیاتی ) ملاک و مقدمات انجام کار خواهند بود.

ماده 39- هر یک از بانکها نسبت به ایجاد " واحد ارزیابی و تطبیق ( Compliance department) " اقدام کنند و تعهدات ارزی، قرار دادها و تعهدات ریالی اعتباری، ضمانت نامه ها و هر نوع تعهدی را پس از بررسی و تایید این واحد از نظر انطباق با قوانین و مقررات و ضوابط قانونی و بانکی داخلی یا بین المللی انجام دهند.

ماده 40- ضوابط صدور " کارت اعتباری" علاوه بر " کارت بدهی " در قالب دستورالعمل بانک مرکزی در چارچوب آیین نامه بانکداری الکترونیک در سال 1387 به مرحله اجرا در آید.

ماده 41- بانک مرکزی از کلیه عواملی که منجر به سو استفاده از ابزارهای موجود در سیستم پولی می شود و امکان فرصتهای آربیتراژ را توسعه می دهد، جلوگیری می کند.

اوراق مشارکت

ماده 42- بانک مرکزی در سال 1387 حداکثر معادل پنجاه درصد جایگزینی اوراق موجود، اوراق مشارکت منتشر نموده و ابزارهای کاراتر و مناسب تر مدیریت بازار پول را طراحی و مورد بهره برداری قرار می دهد.

دولت ودستگاههای دولتی در سال 1387 اوراق مشارکت در حد ضوابط خود، به شکل مشارکت واقعی صادر می کنند. سود اوراق مشارکت به میزان سود حاصل از طرحهای موضوع سرمایه گذاری بوده و فروش قبل از سررسید صرفا در بازار بورس ، قابل انجام است.

بانکداری الکترونیک

ماده 43- بانکداری الکترونیک به عنوان اولویت اول در برنامه های اصلاح نظام خدمات پولی بانکی منظور می شود به نحوی که تا پایان برنامه چهارم توسعه امکن  ارائه کلیه خدمات پولی بانکی در محیط الکترونیکی برای عموم مردم و فعالان اقتصادی فراهم شود و حداقل هفتاد درصد عملیات پولی بانکی به صورت الکترونیکی صورت پذیرد. بر این اساس:

1- بانک مرکزی در انجام عملیات بانکداری الکترونیکی متولی سیاست گذاری ، تعیین مقررات و استانداردهای بانکی ، مدیریت تسویه بین بانکی ، مدیریت و نظارت بر امنیت تبادل الکترونیکی عملیات بین بانکی ( از قبیل شتاب ، ساتنا و غیره ) تمهید زیر ساخت امضای الکترونیکی و گسترش فرهنگ به کارگیری خدمات پول الکترونیک می باشد. سایر امور بانکداری الکترونیک در حوزه های طراحی ، اجرا و بهره برداری در حیطه مسئولیت هیئت مدیره بانکها و شرکتهای خدمات الکترونیک بوده و خواهد بود.

2- بانکهای تجاری وتخصصی با رعایت حفظ یکپارچگی و سازگار بودن سیستم بانکداری بر اساس استانداردهای ابلاغی بانک مرکزی ، لازم است توسعه بانکداری الکترونیک را به صورت Core banking شبکه ای برای کلیه خدمات بانکی تا پایان برنامه چهارم توسعه اقدام و عملیاتی نمایند.

3- تبیین وترویج مفهوم بانکداری الکترونیک و تفاوت آن با خدمات پرداخت کارتهای بدهی واعتباری ( دستگاههای ATM و POS ) مورد توجه قرار می گیرد تا نظام بانکی آمادگی و توانمندی لازم برای ارائه انواع خدمات پولی و بانکی را به دست آورد.

4- گسترش بستر ثبت و مبادله هر نوع پول در بازار خدمات و بازرگانی کشور با توسعه خدمات پول الکترونیکی در سراسر بازار اقتصادی کشور موردحمایت بانک مرکزی خواهد بود.

5- بانک مرکزی نظام کارت اعتباری و ایجاد سامانه مدیریت و هدایت به عنوان مرکز کنترل  نظارت اعتبارات در نظام بانکی کشور راتنظیم و ابلاغ خواهد نمود.

6- بانک مرکزی مقررات راهبردی نظام کیف پول الکترونیک Cash Card به منظور استفاده در انواع پرداختهای خرد در بازار اقتصادی کشور راتدوین و پس از تصویب کمیسیون اقتصاد ابلاغ می کند.

تاسیس 2 بانک 100 درصد الکترونیکی

ماده 44- به منظور تسهیل امر توسعه بانکداری الکترونیکی در سال 1387 مجوز تاسیس دو بانک صددرصد الکترونیکی برای ارائه خدمات خرد بانکی به صورت غیر حضوری ( Retail Banking) به داوطلبان صادر می شود . بانکهای مزبور مجاز به عمده فروشی ( Whole Sale Banking) نبوده و به عنوان پیشتاز و الگوی بانکداری الکترونیکی برای مراجعات خرد فعالیت طراحی می شود.

ماده 45- بانکها نسبت به کنترل و مراقبت در صدور و تحویل دسته چک با عنایت به سقفها ( حدود اعتباری ) و مشخصه های ( افراد دارای معوقه ، چک برگشتی ) متفاوت برای مشتریان مختلف دقت لازم را معمول دارند.

منبع:تابناک